सङ्गीत अन्वेषणमा गहकिलो पाइला
![](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Sursudha-Main_ATcr8Swu4L_38yl1nmwdps19jomc1mlltjgqnkgaewxjywurtfakoyuudzsrxyagmy3vxbs_K09yRtcEc8_ncxnajtugwzrhasn4jxt6kghllrxfy1evibaw3j0hvcqsthfwd84q7mnexut.jpg)
भगवान् शिवको डमरुवादन र सामवेदबाट सुरु भएको मनिने सङ्गीत आज पूर्णत डिजिटल युगमा आइपुगेको छ । आज हुँदाहुँदा सीडी र अडियो क्यासेट पनि विस्मृत भइसकेको छ । आज गीत सङ्गीत हेर्ने वस्तुका रूपमा विकसित भएको छ । यसका आफ्ना सहजता होलान् तर मूलभूत रूपमा सङ्गीतको मर्मचाहिँ आज विलुप्त भएको स्थिति छ । कानले सुनेर मुटुले स्पर्श गर्ने सङ्गीत आज हेर्ने वस्तु हुँदा नै यसको अन्तर्यको मर्ममा घात हुन थालेको हो ।
साहित्यका क्षेत्रमा बग्रेल्ती पुस्तकहरूको लहर दैनिक छाइरहेको आजको अवस्थामा गीतसङ्गीत विषयक ग्रथहरूको भने निकै खडेरी रहेको छ । आजसम्मकै यो क्षेत्रको अवस्था हेर्दा १०० भन्दा मुनि नै यस्ता ग्रन्थहरू सार्वजनिक हुन सकेका छन् । यस्तो अनिकालको अवस्थामा नीलकमलले सुरसङ्गीतका केही साधकका नाममा चौबिस जना गायक, गीतकार तथा सङ्गीतकारका विषयमा तयार पारेको पुस्तक पाठकका सामु आइपुगेको छ । नेपाली गीत रेकर्डिङका क्षेत्रका सर्वप्रथम स्रष्टा आदिगायक सेतुरामदेखि मणिकमल क्षेत्रीसम्मका चौबिस स्रष्टाहरूको संक्षिप्त जीवनवृत्त रहेको यो कृतिमा लेखकले भूमिकामा नै उल्लेख गरेका छन् — केही ओझेलमा परेका सुरकर्मीहरूलाई आजको पुस्तासित एकाकार गराउने यसको उद्देश्य हो भनेर । यस हिसाबले पनि नारायण गोपाल, प्रेमध्वज प्रधान, तारादेवी, शान्ति ठटाल, नातिकाजी आदि प्रवृत्तिका गायकहरू नरहेकोमा सोचे जति गुनासो मान्नु नपर्ला । बरु आम सङ्गीतका भावकहरूले बिर्सिसकेका नामहरू जर्जी व्याङ्क्स, जितेन्द्र बर्देवा, प्रमोद हमाल, दिलमाया खाती तथा रानुदेवी अधिकारी आदिको चर्चा गरेर लेखकले सार्थक कार्य गरेका मान्न सकिन्छ । सङ्गीतको क्षेत्रमा भएका आन्दोलन तथा अभियानहरू राल्फाली आन्दोलन, लेकाली समूह, देवकोटा सङ्गीत, प्रगतिवादी साङ्गीतिक आन्दोलन आदिको यथेष्ट चर्चा उनले आफ्नो भूमिका खण्डमा गरेका छन् । यस मानेमा सङ्गीतको पारख गर्नेहरूलाई केही सूचना पनि यो कृतिले दिन सकेको मान्न सकिन्छ ।
कृतिमा नेपालबाहिर दार्जीलिङका स्रष्टाहरू मूलभूत रूपमा बढी देखिएका छन् । हुन पनि हो अम्बर गुरुङ, गोपाल योञ्जन, कर्म योञ्जन, दिलमाया खाती तथा शान्ति ठटालहरू बिनाको नेपाली सुगम सङ्गीतको कल्पना पनि कसरी गर्ने ? एउटा कुरा यो हो भने अर्काे कुरा भाषा, साहित्य र संस्कृतिका क्षेत्रमा भूगोल र राजनीतिको सीमारेखाले कहिल्यै पनि छुँदैन । लैनसिंह वाङ्देलको मुलुक बाहिर, लीलबहादुर क्षेत्रीको बसाइँ तथा इन्द्रबहादुर राईको आज रमिता छ को चर्चा पनि नगरी नेपाली उपन्यासको चिरफार गर्न सकिएला र ? यो कृतिको भाषा अत्यन्त सुन्दर रहेको छ अझ भनौँ शीर्षकले नै धेरै कुरा बोलेको छ । यस मानेमा लेखकलाई निकै तारिफ गर्नुपर्ने हुन्छ । आत्मपरक निबन्धका शैलीमा लेखिएका निबन्ध भन्न सकिने यी आलेखहरू यो क्षेत्रका अध्येताहरूका लागि निकै उपयोगी हुनेछन् भन्न सहजै सकिन्छ ।
कृतिको सन्दर्भ दिने प्रक्रिया र शोधको नियममा केही कमीकमजोरीहरू देखिए पनि कृतिले मरुभूमि जस्तो रहेको यो क्षेत्रमा आशाको सिञ्चन भने गरेको छ । आज गुमनाम जीवन बिताइरहेका बच्चुकैलाश जस्ता सुगम सङ्गीतका प्रतिनिधि स्रष्टाको उत्खनन् यहाँ हुनु नै पनि एउटा सार्थक उपलब्धि हो । यहाँ सैद्धान्तिक विवेचना पटक्कै छैन तर केही गीतकार, सङ्गीतकार र गायकहरूको जीवनवृत्त छ, उनीहरूले भागेका जीवनका अथाह पाटाहरूको फेहरिस्त छ जसले गर्दा यी विधाका प्रेमीहरूलाई यो कृतिले केही खुराक भने अवश्य प्रदान गर्नेछ । केही अमर भइसकेका र केही आज पनि सङ्गीतमा सक्रिय रहेका स्रष्टाहरूको यहाँ अभिलेखीकरण भएको छ । अत्यन्त आकर्षक आवरण, सुन्दर छपाई र सान्दर्भिक फोटोहरूले सजाइएको यो कृतिको मूल्य केही महँगो लागे पनि आजको अवस्थामा यो प्रश्न ठूलो होइन । अत्यन्त कलात्मक भाषामा लेखिएको यो कृतिमा सानो आयतनमा फैलावट रहे पनि यो सानो आँखीझ्यालबाट सङ्गीतको ठूलो संसार चियाउने आधार मिल्ने सम्भावना देखिन्छ ।
कृति: सुरसङ्गीतका केही साधक
विधा: विवेचनात्मक जीवनीसङ्ग्रह
प्रकाशकद्वय: इन्दिरा सुवेदी र सुचेता नेपाल
पृष्ठ: १५४
संस्करण: पहिलो २०७९
मूल्य: ५००।—
![बर्बर हिटलरको अन्त्यकालको दारुण चित्रण गरिएको चलचित्र ‘डाउनफल’](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Downfall_JfZeTVdcR5_xdg8vaf7gjlaqegm4leqwmpzz0aq6smidsr84kpv5pbsi4iu0ouczmhgeemm_uZCW8goJrA_dgn3oqqpjz1kzoxbqfhhzeptmzkikgsflg7mpasraoxwjbtmkxctyqchmfms.jpg)
बर्बर हिटलरको अन्त्यकालको दारुण चित्रण गरिएको चलचित्र ‘डाउनफल’
![आदिवासीको ऐतिहासिक थातथलोमा भइरहेको साँस्कृतिक संहार कसरी रोक्ने हो?](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Krishna-bhattachan-sir_kNfBStYu0f_fhhav0azqokd3go9hjn3s9rlbdhm3fdzumwulmr0badp8qzod24uzk0tpqyg_uLiGsxGIF8_cakk6uewkgra77agzbqbcbvbrgqeolsfkq6fajr4zidggogkyvwbwolj5qs1.jpg)
आदिवासीको ऐतिहासिक थातथलोमा भइरहेको साँस्कृतिक संहार कसरी रोक्ने हो?
![नयाँ कहानी आन्दोलन र सिनेमा](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Hindi-Cinema_8PRMHkhOdM_mfyuwae7slwmjoutnglzkenpyvtrvrn12wcc1fjc4o6yjo3y5orcowim7fg5_AYZgiibOsl_0j7unqztwtwtzilaf9a2taosofnrq1xbcpu8w2ntp05jt7cfzrmqtsxqfbcd.jpg)
नयाँ कहानी आन्दोलन र सिनेमा
![हिटलर र नाजीवादको उदय कसरी हुन्छ ?](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/The%2520wave%2520main_muIRriC0Tg_bxekecakwqcidzrecbupeyebpsrgqsafakstqfsj3ktgjhf5jg4cqbwwfwxb_YjMNjNfOtr_ypmogr08et2eflqzi7utj8zdh1fwa1fdumre4tgumcks4f6lssm9cnk0ih3m.jpg)
हिटलर र नाजीवादको उदय कसरी हुन्छ ?
![चार्लीच्याप्लिनः हसाउने कलाकारको रुवाउने कथा](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Charlie%2520Chaplin%25206_zfuVvilOEC_hrgxayhhl2nzmz4ruhbml9amnsrlpduovriidmamnghbdgsvcin92aeztkds_UmqHdNyOm6_zvbeeoto4gio0yvrkbidkmdbvmobbfqziych7uwoplgdmnqbbaeekfsnhtcc.jpg)
चार्लीच्याप्लिनः हसाउने कलाकारको रुवाउने कथा
![छोरी ! गरिबीलाई बुझ, गरिबी र निर्धनताको कारण खोज !](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Charlie-Chaplin-main_UYlsIOOh8K_mq9kanacn6iwwelmoop6jayfwaqd2xmykhz7vl2pcsetum3g9jnpnlty76gr_Y3Cbe2Y2Zh_afwmclsmxo1cgf3uxvtip6txstgtmykhiptkv6jfnfxh6avvfdbedunrcyfp.jpg)
छोरी ! गरिबीलाई बुझ, गरिबी र निर्धनताको कारण खोज !
![नाइटिङ्गेल अफ दी हिमालयको बिछोडको पीडा नसकी खप्न...](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/Dilmaya-Khati_AG45i7MPNt_aymepe4wdkm3vvfss7vwq74cc44ajogx4netzcivqmdctovh2nhonk3lunn5_d4BgQwKpYj_omwg6nazeosyrvtkwvh3h646gnuxmeqaxkxdxdjsufq9vrbntffvpt0vjwkh.jpg)
नाइटिङ्गेल अफ दी हिमालयको बिछोडको पीडा नसकी खप्न...
![गाईप्रति प्रेमको मार्मिक कहानी, जब गाई हराउँदा पात्रले आफैलाई आफ्नो गाई ठान्न थाल्छ !](https://snowberry.prixacdn.net/media/gallery_folder/The%2520cow_KylnLHSI5h_hg6swachgucizpb3tv0emqvbxqnsshrzydwfcqceojwqbp36zqlpmgn25vrw_MlXkV5EcKH_upyln4yyduim6au454o9g8bglq0q2jkbhsd7qwo9neijjakosh6ltsv9mjf9.webp)
प्रतिक्रिया