किन मानिसका ३२ वटा दाँत हुन्छन्?

दायित्वबोध/रोचक

माघ २, २०८१ बुधबार ०२:२७

सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो– मानिसका दाँत ३२ वटा हुन्छन् । तर अनुवांशिकशास्त्रीहरूले हाम्रो पूर्वजहरूसँग प्रारम्भमा ४४ वटा दाँत भएको थियो भन्ने सिद्धान्त प्रस्तुत गरेका छन्।

मानिसको दाँत ३२ वटा हुनुको कारण प्रकृतिको विकासक्रम र मानिसको आहारसँग सम्बन्धित छ। दाँतको यो संख्या र प्रकार (जस्तै, काट्ने, चपाउने, र चपक्क पार्ने दाँत) मानव जीवनशैली र शरीरको आवश्यकता अनुसार विकास भएको हो। प्राचीनकालमा मानिसहरु प्रायः कडा खानेकुरा उपभोग गर्थे। मानिसका पुर्खाहरू मुख्यतः मिश्रित आहार (वनस्पति र काँचो मासु) खान्थे, जसका लागि विभिन्न प्रकारका दाँत आवश्यक पर्थे। कडा, रेशा भएको खाना चपाउनका लागि उनीहरुलाई बढीभन्दा बढी दाँतको आवश्यकता पर्दथ्यो । त्यहीअनुसार त्यसबेलाका मानिसहरुको च्यापु पनि ठूलो र बलियो हुने गर्थ्यो । त्यसमा ४४ वटा दाँत सहजै समायोजन हुन सक्थ्यो । मानव पूर्वजहरू (जस्तै, प्रोटोप्रिमेटहरू) मा पनि ४४ वटा दाँत हुने प्रमाण फेला परेको छ।

मानव जाति विकासक्रममा जब साना, नरम खाना खान थाल्यो, जबडाको आकार सानो हुँदै गयो। फलत: दाँतहरूको संख्या पनि क्रमशः घट्दै वर्तमान मानिस (Homo sapiens) मा आइपुग्दा ३२ वटामा सीमित भएको हो।

खासगरी, मानिसले खेतीपाती सिके, खानेकुराहरु काँचो खानुको सट्टा आगोमा पकाएर खान सिके । फलत: पहिले पहिलेको जस्तो मानिसले खानेकुराका लागि काँचो तथा कडा खानेकुरामा आश्रित हुनु परेन । मानव आहार नरम खानेकुरामा आधारित हुँदै गयो । फलत: अनावश्यक हुँदै गएका दाँतहरु उम्रन छाड्दै गए । दाँत उम्रन छाडेपछि हाम्रो तल्लो च्यापुको आकार पनि सानो हुँदै गयो । त्यसले विशेष गरेर मोलर दाँतका लागि पर्याप्त स्थान रहेन।

आजकाल, हामी त्यति धेरै कडा खाना उपभोग गर्दैनौं त्यसैले कालान्तरमा हामीलाई ३२ वटा दाँतको आवश्यकता नै नपर्न पनि सक्छ । हामीले अहिले जेजस्ता खानेकुराहरु खाने गर्छौं त्यसलाई प्रशोधन गर्नका लागि र २०-२२ वटा दाँत नै पर्याप्त हुन्छ। त्यही कारण नै आधुनिक समयमा बुद्धि दाँत (wisdom teeth) अनावश्यक भइसकेको मानिन्छ र धेरै व्यक्तिहरूमा तिनीहरू नआउन पनि सक्छन्। यो विकासक्रमको क्रममा परिवर्तनको उदाहरण हो भने यो दाँतको संख्या घट्ने प्रक्रियाको अर्को चरण हो।