मानिस किन उभिएरै निदाउन सक्दैन ?

घोडालगायत केही जनावरहरु मज्जाले उभिएरै निदाउन सक्छ तर मानिस भने त्यसरी निदाउन सक्दैन । किन होला ?

तपाई हामीमध्ये कतिपयको मनमा यस्तो जिज्ञासा कुनै न कुनै बेला उब्जिएकै हुन सक्छ ।  वास्तवमा मानिसले त्यसरी  उभिएर निदाउन नसक्नुका प्रमुख कारणहरू शारीरिक संरचना, सन्तुलन कायम राख्न असमर्थता, र शारीरिक आवश्यकताहरूले भूमिका खेल्ने गर्छ ।  

मानिसको शरीरको अस्थिपञ्जर प्रणाली विशेष रूपमा उभिएर आराम गर्न वा निदाउन अनुकूलित छैन। मानिसको खुट्टा, घुँडा, र मेरुदण्डको जोर्नीहरूको संरचनाले उभिएर लामो समयसम्म सन्तुलन कायम राख्न सम्भव हुँदैन । मानिसले आफ्नो शरीरको तौललाई सन्तुलित राख्न  मानिसको मांसपेशी र लिगामेन्टहरूले सधैं सक्रिय हुनुपर्ने हुन्छ । त्यसका लागि सबैभन्दा उत्तम उपाय भनेको निरन्तर रुपमा उभिने वा हिँड्डुल गर्ने हो । तर यसो गर्दा  मांसपेशीमा तनाव वा थकान उत्पन्न हुन्छ । त्यसलाई हटाउनका लागि हामीले बस्नु पर्ने वा ढल्कनु पर्ने हुन्छ । यही एउटा प्रमुख कारण हो, जसले गर्दा हामी उभिएर निदाउन सम्भव हुँदैन।

मानिसहरूले उभिएर निदाउँदा गुरुत्वाकर्षणको कारण शरीरको सन्तुलन कायम राख्न सम्भव हुँदैन । जब शरीर आरामको अवस्थामा जान्छ, दिमागले मांसपेशीहरूको सक्रियता घटाउँछ, जसले गर्दा सन्तुलन कायम राख्न गाह्रो हुन्छ। मानिसको खुट्टा र मेरुदण्डले शरीरको तौललाई दिगो रूपमा सन्तुलनमा राख्न सक्छ, तर निद्रामा मांसपेशीले काम गर्न छाडेपछि मानिस उभिएरै बसिरहन सक्दैन । ऊ लड्न वा ढल्न पुग्छ।

मानिसहरूलाई पूर्ण रूपमा विश्राम प्राप्न गर्नका लागि सुत्नु आवश्यक हुन्छ। विशेष गरी REM (Rapid Eye Movement) निद्राको क्रममा, शरीरको मांसपेशीहरूले लगभग सबै गतिविधि रोक्छन् र शरीरको मांसपेशी टोन कम हुन्छ। यस अवस्थामा शरीरलाई सुरक्षित रूपमा आराम गर्ने सतह वा माध्यम चाहिन्छ। शरीरको तौललाई बिना सक्रिय मांसपेशीको सहायता सन्तुलनमा राख्न सम्भव नै हुँदैन । त्यसैले पनि मानिसले उभिएर निदाउन सक्दैन ।

उभिएर लामो समयसम्म बस्दा मानिसको मांसपेशीहरू निरन्तर सक्रिय रहन्छन्। खासगरी खुट्टा, पिँडुला, र मेरुदण्डले निरन्तर काम गर्नुपर्दा थकान अनुभव हुन्छ। मांसपेशीहरू बिस्तारै थकित भएपछि शरीरले विश्रामको आवश्यकता महसुस गर्छ। निद्राको समयमा मांसपेशीहरू विश्राममा जान्छन्, तर उभिएर विश्राम गर्न सम्भव हुन्न । उभिएर निदाउने प्रयास गर्दा शरीरलाई पूरा विश्राम प्राप्त हुँदैन। शरीरको अंगहरू (खुट्टा, घुँडा, कम्मर) निरन्तर तनावमा रहने भएकाले शरीरलाई आवश्यक पर्ने मांसपेशी र मानसिक पुनर्स्थापनाको प्रक्रिया विफल हुन सक्छ। राम्रो निद्राको लागि आरामदायी सतहमा सुत्नुपर्ने हुनाले पनि मानिसले उभिएर निदाउन सम्भव हुँदैन ।

उभिएरै बस्दा मानिसको खुट्टामा धेरै दबाब पर्छ, जसले रक्तप्रवाहलाई पनि प्रभावित गर्छ। लामो समयसम्म उभिएर बस्दा रक्त सञ्चार बाधित हुन सक्छ, जसले स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। सुतेको समयमा शरीरको रक्तप्रवाह स्वतन्त्र रूपमा चल्नुपर्छ, जुन उभिएर सम्भव हुँदैन।

मानिसहरू सामान्यतया संसारका सर्वत्र भागमा बसोबास गर्ने प्राणी हो । मानव विकासको एउटा लामो कालखण्डमा मानिस जातिले आराम गर्नको लागि सुरक्षित स्थानमा सुत्ने अभ्यास  गरेका छन्। उनीहरूको मस्तिष्क र शारीरिक प्रणालीले आराम गर्नका लागि उभिएर हैन, कुनै सुरक्षित र सुविधाजनक स्थानमा अडेस लागेर वा ढल्केर सुत्ने प्रक्रिया अपनाएको छ। शिकारबाट बच्न वा अन्य कारणहरूले गर्दा पनि मानिस जातिले उभिएरै निदाउनुपर्ने दबाब उनीहरूमा थिएन, जसले गर्दा उनीहरूको शारीरिक संरचना त्यहीअनुसार विकसित हुँदै आयो ।

त्यसैले निचोडमा भन्दा, मानिसहरूका लागि उभिएर सुत्न नसक्नुको प्रमुख कारणहरू शारीरिक संरचना, सन्तुलन कायम राख्न असमर्थता, र गहिरो निद्राको लागि आवश्यक पर्ने मांसपेशीहरूको पूर्ण विश्रामसँग सम्बन्धित छन्। मानिसहरूको शारीरिक संरचना विशेष रूपमा आराम गर्नको लागि बनाइएको छ, जसले गर्दा उभिएर सुत्नु उनीहरूको लागि न त व्यवहारिक हुन्छ, न त स्वस्थकर नै।खासगरी, लामो समयको अभ्यास र अनुकूलनको नियमले पनि मानिसको शारीरिक संरचना उभिएर हैन, सुतेर वा ढल्केर मात्रै निदाउने गरी विकसित भएर आएको छ ।