नोबेल पुरस्कारमा सर्वाधिक मनोनयन तर एउटै जितेनन्

नोबेल पुरस्कारका लागि ८४ पटक मनोनयनमा परेर पनि उक्त पुरस्कार नजित्ने वैज्ञानिक पनि यस संसारमा थिए भन्ने सुन्दा तपाईंलाई कस्तो लाग्छ ? सम्भवत: पत्याउनै पनि मुश्किल हुन्छ । तर यो कुरा सत्य हो ।

त्यसरी ८४ पटक मनोनयनमा परेर पनि पुरस्कार जित्न नसकेको ‘दु:खद कीर्तिमान’ राख्ने व्यक्ति अर्नोल्ड सोमरफेल्ड हुन् । उनी एक अग्रणी जर्मन सैद्धान्तिक भौतिकशास्त्री हुन् । उनले परमाणु र क्वान्टम भौतिकीमा योगदान दिएका थिए । त्यसमध्ये उनले परिमार्जन गरेको बोरको परमाणु मोडेलको विस्तार विशेष चर्चित छ । वैज्ञानिक निल्स बोरले प्रस्तुत गरेको परमाणु मोडेलले हाइड्रोजनजस्ता एक–इलेक्ट्रोनयुक्त परमाणुहरूको स्पेक्ट्रमलाई व्याख्या गर्न सफल भए तापनि सूक्ष्म विवरणहरूको स्पष्टीकरण दिन सक्दैनथ्यो । निल्स बोरको त्यस परमाणु मोडेलमा थुप्रै महत्वपूर्ण सुधारहरू गरी त्यसलाई विस्तार गरेका थिए ।

उपलब्ध जानकारीहरु अनुसार वैज्ञानिक सोमरफेल्ड सन् १९१७ देखि १९५० को समयावधिभित्र नोबेल पुरस्कारका लागि ८४ पटक मनोनयन भएका थिए । कतिपयले त १९५१ पनि मान्ने गर्छन् । तर उनले कहिल्यै पुरस्कार जितेनन्। सोमरफेल्डले पुरस्कार नजित्नुको मुख्य कारण भनेको एउटा मात्र उत्कृष्ट खोजको अभाव थियो भन्ने मानिन्छ । रमाइलो कुरा के छ भने उनले पढाएका सिकाएका हाइजेनबर्ग, पाउली, डेबाइ, बेथे लगायतका वैज्ञानिकहरुले भने नोबेल पुरस्कार जितेका छन् ।

वैज्ञानिक सोमरफेल्डपछि सर्वाधिक मनोनयन पर्ने कुरामा ओटो स्टर्न दोस्रो स्थानमा छन् । उनी  ८२ पटक मनोनयनमा परेका थिए । तर फरक कुरा के छ भने  स्टर्नले सन् १९४३ मा पुरस्कार जितेका थिए।