सावधान ! सुत्नेबेला फोन चलाउँदा अनिद्राको जोखिम बढ्छ !

• साइमन स्पिचाक

के तपाईंलाई पनि राति सुत्नेबेलामा मोबाइल हेर्नैपर्ने लत लागेको छ ? अथवा भनौं सुत्ने बेलामा यसो मोबाइल हेरिएन भने के के न गर्नै छुटेको जस्तो लाग्ने गरेको छ ? त्यस्तो छ भने त्यो बानीलाई आजैदेखि छाडिदिइहाल्नुहोस् है । पछिल्लो अध्ययनले सुत्नुअघि फोन चलाउने आदतले मानिसमा निद्रा नै नलाग्ने समस्याको जोखिम ६० प्रतिशतसम्म बढ्ने देखाएको छ ।

त्यसो त यस्तो समस्या हामीकहाँ मात्रै हैन ।  अमेरिकन एकेडेमी अफ स्लीप मेडिसिनका अनुसार लगभग आधा अमेरिकीहरू सुत्ने बेलामा टिभी हेर्छन् र ४५% लाई निद्रा नलागेमा मोबाइल चलाउने बानी छ।

जर्नल फ्रन्टियर्स इन साइकियाट्रीमा प्रकाशित नर्वेका अनुसन्धानकर्ताहरूले गरेको अध्ययन रिपोर्टले यो बानी हाम्रो निद्रा र समग्र स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हुन सक्ने देखाएको छ। अनुसन्धानको क्रममा अनुसन्धानकर्ताहरूले १८ देखि २८ वर्ष उमेरका ४५,००० भन्दा बढी मानिसहरूलाई उनीहरूको ओछ्यानमा मोबाइल चलाउने बानी र निद्राको बारेमा सोधेको थियो।

अध्ययनको मुख्य निष्कर्ष

ओछ्यानमा मोबाइल चलाउने प्रत्येक एक घण्टाले मानिसहरूलाई औसतमा २४ मिनेट कम निद्रा लाग्ने र निद्रा नलाग्ने समस्याको जोखिम ५९% ले बढ्ने पाइएको छ। यद्यपि यसको ठ्याक्कै कारण पत्ता लागिसकेको छैन, तर कम निद्रा आउने वा निद्रा नलाग्ने मानिसहरूमा मुटु रोग, उच्च रक्तचाप र मधुमेह जस्ता दीर्घकालीन रोगहरू लाग्ने खतरा बढी हुन्छ।

"समयसँगै निद्राको कमीले थकान, सोच्ने क्षमतामा कमी र मानसिक स्वास्थ्य कमजोर हुने खतरा बढाउँछ।" युवाहरूमा जो पहिले नै कम सुत्छन्, रातमा आधा घण्टा निद्रा गुमाउँदा पनि हप्ता वा महिनाहरूमा ठूलो असर पार्न सक्छ।

नर्वेजियन इन्स्टिच्युट अफ पब्लिक हेल्थका वरिष्ठ अनुसन्धानकर्ता बोर्जे सिवर्टसेनका अनुसार, "समयसँगै निद्राको कमीले थकान, सोच्ने क्षमतामा कमी र मानसिक स्वास्थ्य कमजोर हुने खतरा बढाउँछ।" युवाहरूमा जो पहिले नै कम सुत्छन्, रातमा आधा घण्टा निद्रा गुमाउँदा पनि हप्ता वा महिनाहरूमा ठूलो असर पार्न सक्छ।

ओछ्यानमा मोबाइल चलाउने बानीको असर

यसअघि पनि राति मोबाइल चलाउने र निद्राको सम्बन्धमा धेरै अध्ययनहरू भएका थिए। तर यो नयाँ अध्ययनले मानिसहरूले मोबाइल कसरी प्रयोग गर्छन् र त्यसले उनीहरूको निद्राको गुणस्तरमा कस्तो असर गर्छ भनेर विशेष रूपमा अध्ययन गरिएको छ।

सिवर्टसेन र उनको टोलीले २०२२ को विद्यार्थी स्वास्थ्य र कल्याण अध्ययनको तथ्याङ्क विश्लेषण गरेका थिए। उक्त सर्वेक्षणमा ओछ्यानमा मोबाइल प्रयोग गर्ने बानीबारे जानकारी लिइएको थियो, जसमा यी ६ वटा गतिविधिहरू समावेश थिए:

–फिल्म वा टिभी कार्यक्रम हेर्ने

–सामाजिक सञ्जाल चलाउने

–इन्टरनेट चलाउने

–संगीत, अडियोबुक र पोडकास्ट सुन्ने

–भिडियो गेम खेल्ने

–पढाइ गर्ने

सर्वेक्षणमा सहभागीहरूले हप्तामा कति रात र प्रत्येक गतिविधिमा कति समय बिताउँछन् भन्ने जानकारी दिएका थिए। साथै, उनीहरूलाई सुत्ने र उठ्ने समय, निदाउन लागेको समय र निद्रा नलाग्ने जस्ता समस्याहरू कत्तिको महसुस हुन्छ भन्ने बारेमा पनि सोधिएको थियो।

सुत्नुअघि मोबाइल चलाउने आदत भएका व्यक्तिमा प्रत्येक घण्टामा २४ मिनेटका दरले कम निद्रा लाग्ने देखिएको थियो ।  उदाहरणका लागि, यदि कसैले ओछ्यानमा दुई घण्टा टिभी हेर्यो  भने, उसले औसतमा ४८ मिनेट कम सुत्ने सम्भावना हुन्छ।त्यस्तै, ओछ्यानमा मोबाइल चलाउने प्रत्येक थप घण्टाले सहभागीहरूमा निद्रा नलाग्ने जोखिम ५९% ले बढेको पाइयो।

एरिजोना विश्वविद्यालयको स्लीप एन्ड हेल्थ रिसर्च प्रोग्रामका निर्देशक माइकल ग्रान्डनरका अनुसार, यो अध्ययनको बलियो पक्ष भनेको निद्रा र समग्र निद्राको समयलाई छुट्टाछुट्टै मापन गर्नु थियो। उनका अनुसार, "वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट यी दुई फरक कुरा हुन्। तपाईं आठ घण्टा सुत्न सक्नुहुन्छ तर पनि थकित महसुस गर्न सक्नुहुन्छ, वा पाँच घण्टा मात्र सुतेर पनि फ्रेस महसुस गर्न सक्नुहुन्छ।"

सहभागीहरूको निद्रा, निद्राका लक्षणहरू र रातिको मोबाइल चलाउने बानीको मूल्याङ्कन गरेपछि, सिवर्टसेन र उनका सहकर्मीहरूले पत्ता लगाए कि सुत्नुअघि मोबाइल चलाउने आदत भएका व्यक्तिमा प्रत्येक घण्टामा २४ मिनेटका दरले कम निद्रा लाग्ने देखिएको थियो ।  उदाहरणका लागि, यदि कसैले ओछ्यानमा दुई घण्टा टिभी हेर्यो  भने, उसले औसतमा ४८ मिनेट कम सुत्ने सम्भावना हुन्छ।त्यस्तै, ओछ्यानमा मोबाइल चलाउने प्रत्येक थप घण्टाले सहभागीहरूमा निद्रा नलाग्ने जोखिम ५९% ले बढेको पाइयो।

समान असर !

अनुसन्धानकर्ताहरूले पत्ता लगाएको चाखलाग्दो कुरा के छ भने, निद्राको अवधि र गुणस्तरमा आएको कमी व्यक्तिले मोबाइल कसरी प्रयोग गरिरहेको छ भन्ने कुरामा निर्भर थिएन। अर्थात्, उनीहरुले जुनसुकै गतिविधि गरे पनि निद्रामा उस्तै असर देखिएको थियो।

यसअघि किशोरकिशोरीहरूमा गरिएको अध्ययनले सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले निद्राको गुणस्तरमा नराम्रो असर पार्ने देखाएको थियो। तर यो अध्ययनमा सामाजिक सञ्जाल चलाउने र कम निद्रा आउने कुरा सम्बन्धित देखिए पनि, यो अन्य स्क्रिन गतिविधिहरूभन्दा खराब भने देखिएन।

सिवर्टसेनले भने, "यो नतिजा केही हदसम्म आश्चर्यजनक थियो र सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले निद्रालाई विशेष रूपमा बाधा पुर्‍याउँछ भन्ने सोचलाई चुनौती दिन्छ।"

तर सर्वेक्षणको नतिजाले यो पनि देखाउन सक्छ कि "जसको निद्राको बानी पहिलेदेखि नै राम्रो छ, उनीहरूले सामाजिक सञ्जाललाई आफ्नो मुख्य स्क्रिन गतिविधि बनाउन सक्छन्, जबकि निद्रासँग समस्या भएकाहरूले बढी विचलित गर्ने वा अन्य स्क्रिन गतिविधिहरूमा संलग्न हुन सक्छन्," उनले थपे। यस विषयमा थप अनुसन्धान आवश्यक छ।

यो अध्ययन युवा वयस्कहरूमा गरिएको थियो, त्यसैले यसको नतिजा वृद्ध व्यक्तिहरूमा पनि लागू हुन्छ कि हुँदैन भन्ने स्पष्ट छैन। साथै, यो अध्ययन नर्वेका विद्यार्थीहरूमा मात्र गरिएको थियो। तर पनि, निद्रा अनुसन्धानकर्ता लरेन हेलका अनुसार, वयस्कहरूमा गरिएको यो सबैभन्दा ठूलो अध्ययनहरू मध्ये एक हो। हेल र ग्रान्डनर दुवै सहमत छन् कि अन्य उमेर समूहका मानिसहरूमा पनि यस्तै नतिजा देखिन सक्छ।

के स्क्रिन समयले निद्रा समस्या निम्त्याउँछ?

अन्य धेरै अध्ययनहरू जस्तै, यो सर्वेक्षणले पनि स्क्रिन समय नै सहभागीहरूले अनुभव गरेका निद्रा समस्याहरूको कारण हो भनेर ठ्याक्कै भन्न सक्दैन। स्क्रिन प्रयोगलाई कम निद्राको लागि "जोखिम कारक" मान्न सकिन्छ। धेरैजसो अध्ययनहरूले यी दुई बीचको सम्बन्ध मात्र देखाएका छन्।

"सुत्ने समयमा स्क्रिन प्रयोग गर्दा समयको परिवर्तन, भावनात्मक उत्तेजना र मिडियासँगको संलग्नताका कारण निद्रामा नकारात्मक असर पर्छ भन्ने प्रमाणहरू बढ्दै गएका छन्।"

हेलले प्रश्न गरिन्, "यदि मैले स्क्रिन प्रयोग गरें भने, के त्यसले मलाई ढिलो सुत्न बाध्य बनाउँछ? वा, यो मेरो बानी नै हो कि म स्क्रिन प्रयोग गर्छु र ढिलो सुत्छु?"

यद्यपि, उनले अनुसन्धानकर्ताहरू यो प्रमाणित गर्न नजिक पुग्दै गएको बताइन् कि पहिलो कारण नै सही हुन सक्छ। हेलका अनुसार, "सुत्ने समयमा स्क्रिन प्रयोग गर्दा समयको परिवर्तन, भावनात्मक उत्तेजना र मिडियासँगको संलग्नताका कारण निद्रामा नकारात्मक असर पर्छ भन्ने प्रमाणहरू बढ्दै गएका छन्।"

ग्रान्डनरले थपे कि स्क्रिन समयले हानिकारक चक्रलाई निरन्तरता दिन सक्छ। पर्याप्त निद्रा नपुगेकोमा तनाव महसुस हुन सक्छ। त्यो तनावले दिमागलाई सक्रिय बनाउँछ, त्यसैले मोबाइल चलाउन मन लाग्छ। अनि स्क्रिन हेरेर समय बिताएपछि दिमाग झन् व्यस्त हुन्छ र निदाउन गाह्रो हुन्छ।

निद्रा सुधार गर्न ओछ्यानमा मोबाइल छोडौं

स्क्रिन प्रयोग र निद्राको बारेमा अझै धेरै प्रश्नहरू बाँकी भए पनि, विज्ञहरू सहमत छन् कि आफ्नो ओछ्यान र निद्रासँग राम्रो सम्बन्ध बनाउनु महत्त्वपूर्ण छ।

हेलले सुत्ने कोठाबाट मोबाइललाई पूर्ण रूपमा टाढा राख्न सुझाव दिन्छिन्। "रातभर आफ्नो फोन अर्को कोठामा चार्ज गर्नुहोस्। अलार्म घडी किन्नुहोस् र बिहान उठ्न त्यसको प्रयोग गर्नुहोस्," उनले भनिन्। "सुत्ने समयमा पढ्ने, संगीत सुन्ने, नुहाउने वा चिया पिउने जस्ता आरामदायी गतिविधिहरू खोज्नुहोस्।"

रोग नियन्त्रण तथा रोकथाम केन्द्र र धेरैजसो विज्ञहरू सुत्नुभन्दा कम्तीमा ३० मिनेट अगाडि सबै इलेक्ट्रोनिक उपकरणहरू बन्द गर्न सल्लाह दिन्छन्। ग्रान्डनरका अनुसार यो उत्तम उपाय भए पनि सबैका लागि सधैँ सम्भव नहुन सक्छ।

बरु, यदि तपाईं रातमा स्क्रिन प्रयोग गर्नै पर्छ भने, ओछ्यानमा नगर्नुहोस्। "यसलाई यस्तो तरिकाले गर्नुहोस् जसले यसको असरलाई सकेसम्म कम गरोस्," ग्रान्डनरले भने।

साथै, यदि तपाईं ओछ्यानमा बसेर निदाउन सक्नुहुन्न भने, केही बेरको लागि ओछ्यानबाट उठेर बस्नुहोस् जबसम्म तपाईंलाई फेरि निद्रा लाग्दैन। यसको मतलब तपाईं अलि ढिलो सुत्नुहुनेछ, तर ग्रान्डनरका अनुसार यो स्वस्थ निद्राको बानी बनाउन मद्दत गर्छ।

स्रोत: https://www.health.com