किन महिलाहरू पुरुषहरूभन्दा बढी बाँच्छन्?

तपाईंहरुले कतिको याद गर्नुभएको छ– सामान्यत: पुरुषको तुलनामा महिला बढी बाँच्ने गर्छन् । रमाइलो कुरा त के छ भने मानिसहरूमा मात्रै हैन, तर धेरै स्तनधारी प्रजातिहरूमा पनि स्त्री जाति बढी बाँच्ने गरेको पाइन्छ।

मानिसमा पुरुषको तुलनामा महिलाहरु किन बढी बाँच्छन् भन्ने प्रश्नको उत्तर खोज्न लामो समयदेखि वैज्ञानिकहरु लागि परेका छन् । यसैक्रममा उनीहरुले  दीर्घायुको अन्तर स्पष्ट गर्ने कारकहरू पत्ता लगाएका पनि छन्।

जैविक कारकहरू

महिलाहरूमा पाइने एस्ट्रोजेन हर्मोनले शरीरमा अक्सिडेटिभ तनाव (oxidative stress) र सुन्निने समस्या (inflammation) कम गर्न मद्दत गर्छ, जुन बुढ्यौलीको मुख्य कारणमध्ये एक हो। साथै, एस्ट्रोजेनले उच्च घनत्व लिपोप्रोटिन (HDL) कोलेस्ट्रोल (राम्रो कोलेस्ट्रोल) प्रवर्द्धन गर्छ, जसले हृदयलाई स्वस्थ राख्छ।

महिलाहरूमा दुईवटा X गुणसूत्र हुन्छन्, जसले आनुवंशिक दोष परिपूर्ति गर्न सक्छ। पुरुषहरूसँग भने एउटा मात्र X गुणसूत्र र एउटा Y गुणसूत्र हुन्छ, जसले गर्दा उनीहरूमा आनुवंशिक कमजोरीका कारण स्वास्थ्य समस्याहरू देखिने सम्भावना बढी हुन्छ। उदाहरणका लागि, रङ्ग दृष्टिदोष (color blindness) पुरुषहरूमा महिलाहरूको तुलनामा बढी देखिन्छ। X गुणसूत्रमा रहेका केही जिनहरू प्रतिरक्षा प्रणालीलाई प्रभाव पार्न सक्छन्, जसले महिलाहरूलाई रोगहरूसँग लड्न थप क्षमतावान् बनाउँछ।

पुरुषहरूमा पाइने टेस्टोस्टेरोन हर्मोनले जोखिमपूर्ण व्यवहार बढाउने देखिएको छ। यसले मुटु–सम्बन्धी रोगहरूको सम्भावना बढाउने मात्र नभई, रिस र आक्रोशपूर्ण प्रवृत्ति बढाउने पनि देखिएको छ।

जीवनशैली सम्बन्धी कारकहरू

सामान्यत: महिलाहरू स्वास्थ्यप्रति बढी सतर्क र संवेदनशील हुने गर्छन् । उनीहरुले पुरुषको तुलनामा स्वास्थ्य परीक्षण गराउने सम्भावना बढी हुन्छन्। उनीहरू स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्याहरूको प्रारम्भिक चरणमै पहिचान गर्छन्, जसले गम्भीर रोगहरू रोकथाम गर्न मद्दत गर्छ। पुरुषहरू भने सामान्यत: स्वास्थ्य परीक्षण गर्न ढिला गर्छन्, जसले रोगको जटिलता बढाउन सक्छ।

महिलाको तुलनामा पुरुषहरू धूम्रपान र मदिरा सेवन बढी गर्छन् । स्वभाविक रुपमा ती खराब आदतले फोक्सो, कलेजो, र हृदयसम्बन्धी रोगको सम्भावना बढाउँछ। महिलाहरूमा यी खराब बानीहरू तुलनात्मक रूपमा कम पाइन्छन्, जसले उनीहरूको दीर्घायुमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ।

सामाजिक र मानसिक कारकहरू

महिलाहरू सामाजिक रूपमा अधिक सक्रिय हुन्छन् र सामाजिक सम्बन्ध कायम राख्न बढी ध्यान दिन्छन्। सामाजिक सम्बन्ध बलियो हुँदा मानसिक तनाव कम हुन्छ, जसले समग्र स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउँछ।

महिलाहरू प्राय: आफ्ना समस्या साझा गर्न इच्छुक हुन्छन्, जसले डिप्रेसन र आत्महत्याको जोखिम कम गर्छ। पुरुषहरूमा भने भावनात्मक समस्याहरूलाई लुकाउने प्रवृत्ति हुने हुँदा मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरू गम्भीर बन्दै जान्छ। तथ्यांकले पनि देखाउँछ कि आत्महत्याको दर पुरुषहरूमा महिलाहरूभन्दा धेरै बढी छ।

बाह्य कारणहरू र मृत्युदर

पुरुषहरू जोखिमयुक्त कामहरू (जस्तै, गह्रौं निर्माण कार्य, खानी कार्य, वा सुरक्षाकर्मीका पेशा) मा बढी संलग्न हुने हुँदा दुर्घटनाको सम्भावना बढी हुन्छ। महिलाहरू यस्ता पेशामा कम संलग्न हुने हुँदा औसत आयु बढी रहन्छ।

सवारी दुर्घटनामा मृत्यु हुने पुरुषहरूको संख्या महिलाहरूभन्दा धेरै बढी हुन्छ। त्यस्तै, हिंसात्मक घटनाहरू (हत्या, झगडा) मा पुरुषहरू बढी संलग्न हुने हुँदा मृत्युदर उच्च देखिन्छ।

दीर्घायु बढाउन सकिने उपायहरू

यदि पुरुषहरूले पनि आफ्नो जीवनशैलीमा केही सुधार गरे, भने उनीहरूको औसत आयु वृद्धि हुन सक्छ। निम्न उपायहरूले पुरुषहरूलाई पनि महिलाहरू जस्तै दीर्घायु बनाउन सहयोग गर्न सक्छ:

स्वास्थ्य परीक्षणमा ध्यान दिने – नियमित स्वास्थ्य परीक्षण गराउँदा रोग पहिचान र रोकथाम गर्न सकिन्छ।

धूम्रपान र मदिरा सेवन कम गर्ने – यी पदार्थहरूले दीर्घकालीन रूपमा शरीरलाई हानी गर्छन्।

सन्तुलित आहार अपनाउने –हरियो सागसब्जी, गेडागुडी, फलफूल, माछा, र ओमेगा–३ युक्त खानाको मात्रा बढाउने।

सामाजिक जीवनलाई सक्रिय राख्ने – पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्ध बलियो राख्दा मानसिक स्वास्थ्यमा सुधार आउँछ।

नियमित व्यायाम गर्ने – शारीरिक रूपमा सक्रिय रहनाले मुटु, फोक्सो, र मानसिक स्वास्थ्य राम्रो रहन्छ।

जोखिमपूर्ण गतिविधिहरूबाट जोगिने – अनावश्यक जोखिम लिने बानी हटाउनाले दुर्घटनाबाट जोगिन सकिन्छ।