मानव इतिहासको पुनर्लेखन: ११०,००० वर्ष पुरानो खोजले नेन्डरथल र होमो सेपियन्सले सहकार्य गरेको देखाउँछ !

टिनशेमेट गुफामा गरिएको पुरातात्त्विक अध्ययनसम्बन्धी पहिलो प्रकाशित अध्ययनले मध्ययुगीन पुरापाषाण युगको मध्यतिर लेभान्ट क्षेत्र (पूर्वी भूमध्यसागर क्षेत्रमा अवस्थित उर्वर अर्धचन्द्र क्षेत्र, जसमा जोर्डन, लेबनान, प्यालेस्टाइन/इजरायल, सिरिया, र टर्की पर्दछन्) मा नेन्डरथल र होमो सेपियन्सहरु सँगसँगै बसेका मात्रै नभई  घनिष्ठ रूपमा अन्तरक्रिया पनि गरेको खुलासा गर्छ। उनीहरूले उपकरणहरू, दैनिक अभ्यासहरू र अन्त्येष्टिका परम्पराहरू साझेदारी गरेका थिए—जसले त्यसबेलाको महत्वपूर्ण सांस्कृतिक आदानप्रदानबारे प्रमाण दिन्छ।

यस्ता अन्तरक्रियाहरूले सामाजिक जटिलतालाई प्रोत्साहन गरे र व्यवहारगत नवीनताहरू ल्याए, जसमा प्रारम्भिक औपचारिक अन्त्येष्टिहरू र सजावटका लागि ओखरको प्रतीकात्मक प्रयोग समावेश छन्। यी निष्कर्षहरूले देखाउँछन् कि अलगावभन्दा सहकार्यले प्रारम्भिक मानव विकासलाई अघि बढाउन प्रमुख भूमिका खेलेको थियो। यसले लेभान्ट क्षेत्रलाई मानव विकासको इतिहासमा एक महत्वपूर्ण संगमबिन्दुका रूपमा स्थान दिन्छ।

 

टिनशेमेट गुफामा ११० हजार वर्ष पुरानो मितिकरण गरिएको पुरातात्त्विक तहको अनावृत खण्ड। श्रेय: योसी जैडनर

मध्य इजरायलमा अवस्थित टिनशेमेट गुफाले नजिकको  मध्य पुरापाषाण युगका क्रममा मानव सम्बन्धबारे नयाँ अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्छ। यस स्थलले समृद्ध पुरातात्त्विक र मानवशास्त्रीय प्रमाणहरू उजागर गरेको छ, जसमा पचास वर्षभन्दा बढी समयपछि पहिलो पटक पत्ता लगाइएका मध्य पुरापाषाण युगका मध्यतिरका अन्त्येष्टि संस्कारहरू समावेश छन्।

नेचर ह्युमन बिहेभियर (Nature Human Behaviour) मा प्रकाशित यो टिनशेमेट गुफासम्बन्धी पहिलो वैज्ञानिक प्रतिवेदन हो। यसले नेन्डरथल र होमो सेपियन्स उक्त क्षेत्रमा सहअस्तित्वमा रहेको मात्र नभई उनीहरूले दैनिक जीवनका तत्त्वहरू, प्रविधि र अन्त्येष्टि परम्पराहरू पनि परस्परमा आदानप्रदान गरेको बलियो प्रमाण प्रस्तुत गर्छ। यी निष्कर्षहरूले नेन्डरथल र होमो सेपियन्सबीच पहिल्यै अनुमान गरिएभन्दा धेरै गहिरो र जटिल सम्बन्ध रहेको संकेत गर्छ।

टिनशेमेट गुफाबाट प्राप्त पत्थरका उपकरणहरू होमो सेपियन्स र नेन्डरथलले साझा गरेको प्रविधि प्रयोग गरेर बनाइएका थिए। श्रेय: म्यारिओन प्रेभोस्ट

लेभान्ट क्षेत्र क्षेत्रमा मानव सम्बन्धहरूको अन्वेषण

हिब्रू विश्वविद्यालयका प्रो. योसी जैडनर, तेल अभिव विश्वविद्यालयका प्रो. इस्राएल हर्श्कोविट्ज, र हिब्रू विश्वविद्यालयकी डा. म्यारिओन प्रेभोस्टको नेतृत्वमा टिनशेमेट गुफाको उत्खनन सन् २०१७ देखि जारी छ।

अनुसन्धान टोलीको प्रमुख लक्ष्य मध्य पुरापाषाण युगको मध्यकालीन समयको लेभान्ट क्षेत्रमा होमो सेपियन्स–नेन्डरथलबीच रहेको सम्बन्धको प्रकृति निर्धारण गर्नु हो। के तिनीहरू स्रोतहरूका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने प्रतिद्वन्द्वी थिए अथवा शान्तिपूर्ण छिमेकी, वा सँगै सहकार्य गर्ने साझेदार?

चार प्रमुख क्षेत्र—पत्थरका उपकरण निर्माण, शिकार रणनीति, प्रतीकात्मक व्यवहार, र सामाजिक जटिलता—बाट प्राप्त डाटा एकीकृत गर्दै, अध्ययनले नेन्डरथल, पूर्व-नेन्डरथल र होमो सेपियन्स लगायतका विभिन्न मानव समूहहरूबीच अर्थपूर्ण अन्तरक्रिया भएको तर्क पेश गर्छ।यस्ता आदानप्रदानले ज्ञान हस्तान्तरणलाई सहज बनायो र क्रमिक रूपमा जनसंख्याको सांस्कृतिक एकरूपताको कारण बन्यो। अनुसन्धानले देखाउँछ कि यी अन्तरक्रियाहरूले सामाजिक जटिलता र व्यवहारगत नवप्रवर्तनहरू (innovations) लाई प्रवर्द्धन गरे।

उदाहरणका लागि, करिब ११०,००० वर्ष पहिले इजरायलमा पहिलो पटक विश्वभर औपचारिक अन्त्येष्टि परम्पराहरू देखापर्न थाले, जुन सम्भवतः सामाजिक अन्तरक्रियाहरूको तीव्र वृद्धिको परिणाम थियो। टिनशेमेट गुफामा गरिएको एक उल्लेखनीय खोज भनेको खनिज रंगद्रव्यहरूको, विशेष गरी ओखरको व्यापक प्रयोग हो, जुन सम्भवतः शरीर सजावटका लागि प्रयोग गरिएको थियो। यो अभ्यासले सामाजिक पहिचान र समूहहरूबीचको भिन्नता परिभाषित गर्न भूमिका खेलेको हुनसक्छ।

अन्त्येष्टि परम्परा र प्रतीकात्मक व्यवहार

टिनशेमेट गुफामा मानव अन्त्येष्टिहरूको सामूहिक उपस्थितिले मध्य पुरापाषाण युगीन समाजमा त्यस स्थलको भूमिकाबारे रोचक प्रश्नहरू उठाउँछ। के यो स्थल विशेष रूपमा अन्त्येष्टि स्थल वा मसानघाटका रूपमा प्रयोग भएको थियो? हो भने, यसले साझा अनुष्ठानहरू र बलियो सामुदायिक सम्बन्धहरूको अस्तित्व रहेको कुरालाई इङ्गित गर्छ।

अन्त्येष्टि खाल्डाहरूभित्र महत्वपूर्ण वस्तुहरू—जस्तै पत्थरका उपकरणहरू, जनावरका हड्डीहरू, र ओखरका टुक्राहरू—राखिएको पाइएको तथ्यले सम्भवतः प्रारम्भिक मृत्युपर्यन्त जीवनप्रतिको विश्वासको संकेत दिन्छ।

प्रोफेसर जैडनरले इजरायललाई एउटा ‘संस्कृतिकर्मी केन्द्र’ को रूपमा वर्णन गर्छन्, जहाँ विभिन्न मानव समूहहरू मिले, अन्तरक्रिया गरे, र सँगै विकसित भए। उनी भन्छन्, “हाम्रो तथ्यांकले देखाउँछ कि मानव सम्बन्ध र जनसंख्या अन्तरक्रियाहरू इतिहासभर सांस्कृतिक तथा प्रविधिगत नवप्रवर्तनहरू अघि बढाउने मौलिक तत्वहरू रहेका छन्।”

डा. प्रेभोस्टले मानव विस्तारका मार्गहरूको सङ्गम बिन्दुका रूपमा यस क्षेत्रको विशेष भौगोलिक अवस्थालाई उजागर गर्छिन्। “मध्य पुरापाषाण युगमा मौसमीय सुधारहरूले यस क्षेत्रको वहन क्षमता वृद्धि गर्‍यो, जसले जनसंख्याको विस्तार र विभिन्न होमो प्रजातिहरूबीचको अन्तरक्रियालाई तीव्र बनायो,” उनी बताउँछिन्।

प्रोफेसर हर्श्कोविट्ज थप्छन् कि लेभान्ट क्षेत्र क्षेत्रमा विभिन्न मानव समूहहरूको जीवनशैली एकअर्कासँग जोडिएको देखिन्छ, जसले गहिरा सम्बन्धहरू र साझा अनुकूलन रणनीतिहरूको संकेत गर्छ। “यी निष्कर्षहरूले सहकार्य र प्रतिस्पर्धा दुवैद्वारा आकार लिइरहेका जीवन्त अन्तरक्रियाहरूको चित्र प्रस्तुत गर्छन्,” उनी भन्छन्।

११० हजार वर्ष पुराना मानव खोपडीहरू र सम्बद्ध उपकरणहरूको उत्खनन गर्दै योसी जैडनर। श्रेय: बोआज लाङफोर्ड

टिनशेमेट गुफामा गरिएको खोजहरूले प्रारम्भिक मानव समूहहरूको सामाजिक संरचना, प्रतीकात्मक व्यवहार, र दैनिक जीवनबारे रोचक झलक प्रदान गर्छ। तिनीहरूले गहिरो जनसांख्यिकीय र सांस्कृतिक रूपान्तरणको एक युग उजागर गर्छन्, जसले हाम्रो पुर्खाहरूको संसारलाई आकार दिने जटिल अन्तरक्रियाहरूको जालोबारे नयाँ दृष्टिकोण दिन्छ। उत्खनन जारी रहँदा, टिनशेमेट गुफाले मानव समाजको उत्पत्तिबारे अझ गहिरो अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्ने वाचा गर्दछ।

सन्दर्भ: "इजरायलको टिनशेमेट गुफाबाट प्राप्त प्रमाणहरूले करिब १,३०,०००–८०,००० वर्ष पहिले लेभान्ट क्षेत्रमा विभिन्न होमो समूहहरूबीच व्यवहारगत एकरूपता रहेको संकेत गर्छ ।"

(लेखक: योसी जैडनर, म्यारिओन प्रेभोस्ट, रुथ शाहाक-ग्रस, लियोर वीसब्रड, रुबेन येशुरुन, नाओमी पोराट, जिल्स गुएरिन, नोर्बर्ट मर्सिएर, अस्मोडे ग्याली, क्रिस्टोफ पेचेरान, गेल बार्बोटिन, चान्ताल त्रिबोलो, हेलेन वाल्लादास, डस्टिन ह्वाइट, रिस टिम्स, साइमन ब्लक्ली, आमोस फ्रुमकिन, डेभिड गैतेरो-सान्तोस, शिमोन इलानी, सापिर बेन-हाइम, एन्टोनेल्ला पेडेर्ग्नाना, एलिस्सा वी. पिएत्रास्जेक, पेड्रो गार्सिया, क्रिस्टियानो निकोसिया, सुसान लाग्ले, ओज वारोनर, चेन जैगेन, डाफ्ना लाङगट, ओन क्रूवी, साराह बोरजेल, राचेल सारिग, हिला मे, र इस्राएल हर्श्कोविट्ज)

https://scitechdaily.com मा प्रकाशित सामग्रीको नेपाली अनुवाद ।