ला नीना र त्यसले पार्ने सम्भाव्य नकारात्मक असरहरु

ला नीना एक जलवायु घटना हो, जसले प्रशान्त महासागरको मध्य र पूर्वी भागमा समुद्र सतहको तापक्रम घटाउँछ। यसको प्रभावले विश्वव्यापी रूपमा मौसममा परिवर्तन ल्याउँछ । त्यो मौसम परिवर्तनको चक्रले एशिया पनि प्रभावित हुने गर्छ ।

ला निना किन हुन्छ भन्नेबारे पूर्ण रूपमा स्पष्ट भइसकेको छैन। यद्यपि, वैज्ञानिकहरूले यो प्रशान्त महासागरमा हुने वायुमण्डलीय दबाब र समुद्री सतहको तापक्रमबीचको जटिल अन्तरक्रियाको परिणाम हो भन्ने विश्वास गर्छन्।

ला नीना सक्रिय हुँदा एशियाका केही भागहरूमा जाडोको तीव्रता बढ्न सक्छ। विशेष गरी, दक्षिणपूर्वी एशियामा सामान्यभन्दा चिसो तापक्रम र बढी वर्षा हुनसक्छ। भारत नेपाल लगायतका भूभागममा पनि यसले जाडोको प्रभावलाई बढाउन सक्छ।

विश्व मौसम विज्ञान संगठन (WMO) का अनुसार, सन् २०२४ को डिसेम्बरमा ला नीना सक्रय भएको छ र यो आगामी फेब्रुअरी–अप्रिलसम्म सक्रिय रहने सम्भावना ५९ प्रतिशत छ। यो आगामी मार्च–मेसम्ममा मत्थर हुने सम्भावना ६० प्रतिशत रहेको छ ।

ला नीना सक्रिय हुनुको अर्थ के हो भने त्यसको प्रभावले एशियामा जाडोको तीव्रता बढ्न सक्ने छ । तर ला नीनाको प्रभाव क्षेत्र र तीव्रता विभिन्न कारकहरूमा निर्भर गर्ने भएकोले त्यसको असर कहाँ कस्तो पर्छ भन्ने बारेमा ठोकुवाका साथ भने भन्न सकिन्न ।

के हो ला नीना ?

ला नीना (La Niña) भनेको पृथ्वीको जलवायु प्रणालीमा देखिने एउटा प्राकृतिक घटना हो, जसले मौसम, कृषि, समुद्री जीवन, र मानिसको दैनन्दिन जीवनमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्छ। यो घटना El Niño-Southern Oscillation (ENSO) भन्ने चक्रको एक भाग हो। ENSO दुई प्रमुख चरणहरूमा बाँडिएको छ – El Niño र La Niña। जहाँ El Niño का क्रममा प्रशान्त महासागरको उष्ण कटिबन्धीय क्षेत्रको पानी तातो हुन्छ, त्यहाँ La Niña का बेला त्यो पानी सामान्यभन्दा चिसो हुन्छ।

https://avatars.mds.yandex.net

ला नीनाको बेला महासागरको सतहको तापक्रम सामान्यभन्दा चिसो हुन्छ। यसको कारण समुद्र र वायुमण्डलबीचको अन्तर्क्रियामा परिवर्तन आउँछ। ट्रेड विण्ड्स (trade winds) – अर्थात् पूर्वबाट पश्चिमतर्फ चल्ने हावा – तीब्र हुने भएकोले चिसो पानीलाई सतहमा ल्याउँछ। ला नीनाका प्रभावले विश्वव्यापी रूपमा नै मौसमलाई प्रभावित तुल्याएर कतै धेरै वर्षा त कतै अत्यधिक खडेरी जस्ता अवस्था सिर्जना हुन जान्छ

ला नीना कसरी उत्पन्न हुन्छ?

जब प्रशान्त महासागरको उष्ण कटिबन्धीय क्षेत्रमा चल्ने व्यापारिक हावा (trade winds) बलियो हुन्छ, समुद्रको सतहको तातो पानी पश्चिमतर्फ धकेलिन्छ। यसले चिसो पानी सतहमा आउन मद्दत गर्दछ।

त्यसैगरी,  समुद्र र वायुमण्डलको सम्बन्धमा परिवर्तन आउँदा प्रशान्त महासागरको केही भाग चिसो र केही भाग तातो रहन्छ। त्यसमाथि थप, प्रशान्त महासागरको भूमिगत चट्टानी संरचना र जल प्रवाहले पनि ला नीनाको उत्पत्ति र प्रभावमा भूमिका खेल्छ।

वैज्ञानिकहरूको अनुसार, २०२४ को अन्तयतिर ला नीनाका केही विशेष लक्षण देखिन सक्छन्। ती लक्षणले विश्वभरिका विभिन्न क्षेत्रको मौसम, कृषि, र अर्थतन्त्रमा प्रभाव पार्नेछन्। ला नीनाको प्रभाव सामान्यतया ६ महिना देखि १२ महिनासम्म रहन्छ।

ला नीनाले पार्ने प्रभावहरू:

ला नीनाका प्रभाव विश्वका विभिन्न भागमा फरक हुन्छ। यसको असर मौसम, कृषि, र मानव जीवनका अन्य क्षेत्रहरूमा महत्त्वपूर्ण रूपमा पर्छ।

ला नीनाको समयमा भारत र नेपालमा मनसुन सामान्यभन्दा बलियो हुन्छ। फलत: अत्यधिक वर्षाले खेतीलाई सकारात्मक रूपमा प्रभाव पार्न सक्छ तर बाढी र पहिरोको जोखिम पनि बढ्छ। नेपालजस्तो हिमाली क्षेत्रमा पहिरो र बाढीले धेरै क्षति पुर्‍याउन सक्छ।चीनका केही भागहरूमा अत्यधिक वर्षा हुने सम्भावना हुन्छ। अष्ट्रेलियामा पनि ला नीनाको प्रभाव अत्यधिक वर्षाको रूपमा देखिन्छ। यसले बाढीको जोखिम बढाउँछ।

त्यसको ठीक विपरीत दक्षिण अमेरिकी क्षेत्रमा भने सुख्खा अवस्था सिर्जना हुन्छ, जसले खेतीपातीमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ।उत्तर अमेरिकामा पर्ने दक्षिण-पश्चिमी संयुक्त राज्य अमेरिका (जस्तै, टेक्सास र क्यालिफोर्निया) मा पनि  खडेरीको अवस्था रहन्छ।

उत्तरी भागमा भने चिसो र हिउँको मात्रा सामान्यभन्दा बढी हुन सक्छ।

त्यसैगरी, ला नीनाको प्रभावको कारण पूर्वी अफ्रिकामा अत्यधिक खडेरीको अवस्था सिर्जना हुन सक्छ भने पश्चिमी अफ्रिकामा सामान्यभन्दा बढी वर्षा हुने सम्भावना रहन्छ।

नीनाले भारत, नेपाल, र दक्षिणपूर्वी एशियामा अत्यधिक वर्षाले चामल, गहुँ, र अन्य बाली राम्रो उत्पादन गर्न सक्छ।तर, बाढीले बाली तथा भौतिक संरचनाहरु नष्ट गर्न सक्ने जोखिम पनि हुन्छ।

त्यसको विपरीत दक्षिण अमेरिका र संयुक्त राज्य अमेरिकामा खडेरीका कारण मकै, सोयाबीन, र गहुँको उत्पादनमा कमी आउन सक्छ।

प्रशान्त महासागरको चिसो पानीले समुद्री जीवजन्तुहरूको संख्या बढाउन सक्छ। माछा मार्ने व्यवसायमा सकारात्मक प्रभाव पर्ने सम्भावना रहन्छ।

कृषि उत्पादनको उतार-चढावले विश्वव्यापी बजारमा खाद्यान्नको मूल्यमा परिवर्तन ल्याउँछ।बाढी र खडेरीका कारण विकासशील देशहरूको अर्थतन्त्रमा नकारात्मक प्रभाव पर्न सक्छ।

जलवायु परिवर्तनको सन्दर्भमा ला नीनाले चरम मौसमी घटनाहरूलाई अझ तीव्र बनाउन सक्छ।

La Niña को भविष्यवाणी कसरी गरिन्छ?

La Niña जस्ता जलवायु घटनाहरूको भविष्यवाणी गर्न वैज्ञानिकहरूले आधुनिक प्रविधिको प्रयोग गर्छन्। तीमध्ये प्रशान्त महासागरको तापक्रम निरन्तर मापन गरिन्छ। प्रशान्त महासागरका विभिन्न भागहरूको दबाबको वायुमण्डलीय दबाबको तुलनात्मक अध्ययन बाट भविष्यवाणी गरिन्छ। र, जलवायु मोडेलिङका लागि सुपर कम्प्युटरहरूको प्रयोग गरी मौसमको दीर्घकालीन विश्लेषण गरिन्छ।

 

ला निना र जलवायु परिवर्तनले निमत्याएको असामान्य घटनाक्रमहरुमध्येमा पर्दछन् ।

सामान्यत: ला निना प्राकृतिक घटनाक्रम नै हो । यो एक प्राकृतिक जलवायु चक्र हो जसले हजारौं वर्षदेखि पृथ्वीको जलवायुलाई प्रभावित गर्दै आएको छ। सामान्यतया यो केही वर्षको अन्तरालमा आउने गर्छ। यस अर्थमा यो एक नियमित जलवायु घटना हो।  अर्थात् यो समयको कालखण्डमा बेलाबेलामा भइरहने प्राकृतिक प्रक्रिया नै हो ।  ला निना प्रशान्त महासागरको पानीको तापक्रम र वायुमण्डलीय दबाबमा हुने परिवर्तनका कारण उत्पन्न हुन्छ र यसको उत्पत्तिमा मानवीय गतिविधिको कुनै भूमिका हुँदैन । तर हेक्का योग्य कुरा के छ भने जलवायु परिवर्तनले यसको प्रभावलाई थप जटिल र अज्ञात बनाएको छ। खासगरी, जलवायु परिवर्तनका असरले जलवायु परिवर्तनले समुद्रको तापक्रम बढाउँदै लैजाँदा ला निनाको तीव्रता र अवधिलाई प्रभावित गर्न सक्छ। यसले ला निनालाई अझ शक्तिशाली र विध्वंशक बनाउन सक्छ। यसले ला निना आउने आवृत्तिमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ। त्यसैले जलवायु परिवर्तनका कारण ला निनाको प्रभावलाई पूर्वानुमान गर्न अझ गाह्रो भएको छ।

सारमा भन्दा, ला निना एक प्राकृतिक घटना हो, तर जलवायु परिवर्तनले यसको प्रभावलाई बढावा दिइरहेको छ। यसले गर्दा ला निनाको प्रभाव अझ जटिल र अप्रत्याशित हुन सक्छ भन्ने कुरालाई हामीले विशेष हेक्का राख्नु जरुरी छ ।

Main image: https://d1fegwn2wjh0cs.cloudfront.net