'नास्तिकता' नयाँ युगको मार्ग

नास्तिकता भनेको कुनै पनि ईश्वरीय वा अलौकिक शक्तिप्रतिको अविश्वास हो, जसले व्यक्ति वा समूहलाई तर्क, विज्ञान, र प्रमाणमा आधारित जीवन र विश्वदृष्टिकोण अपनाउन प्रोत्साहित गर्छ। नास्तिकता कुनै विशेष धार्मिक आस्था वा अनास्थामा आधारित नभएर स्वतन्त्र सोच, तार्किकता, र वास्तविकतामा आधारित दर्शन हो, जसले मानवता र नैतिकताको लागि धर्मको आवश्यकतालाई अस्वीकार गर्छ। नास्तिकताको केन्द्रबिन्दुमा रहेको तर्कसंगतता, विज्ञानप्रतिको दृढ समर्थन, र मानवतावादी दृष्टिकोणले समाजमा रहेको विभेद, छुवाछूत, शोषण, अन्याय, अत्याचार, कूप्रथा अन्धविश्वासका विरुद्ध जनचेतना फैलाई सुसंगत र नयाँ सुसंस्कृत विश्व व्यवस्था निर्माणमा सहयोग पुर्‍याउँछ।

नास्तिक चेतना भनेको परम्परागत धारणाबाट विद्रोह गर्नु हो, जसले मानिसलाई आलोचनात्मक सोच, प्रयोगात्मक कार्य र स्वतन्त्रता प्राप्त गर्न मद्दत गर्दछ।

नास्तिक चेतनाको विकास नभएको भए मानव जातिको अवस्था एकदम अन्धकारमय  हुने थियो। नास्तिक चेतना भनेको परम्परागत धारणाबाट विद्रोह गर्नु हो, जसले मानिसलाई आलोचनात्मक सोच, प्रयोगात्मक कार्य र स्वतन्त्रता प्राप्त गर्न मद्दत गर्दछ। यस्तो चेतनाको विकास नभएको भए विज्ञान प्रविधिको विकास हुने थिएन। मानिसहरूले अन्धविश्वासका बारेमा धेरै विषयमा प्रश्न नगरी विश्वास गर्ने र परम्परागत धारणामा निर्भर रहने थियो। यसले विज्ञान, प्रौद्योगिकी, सूचनाप्रविधि, समाज सुधार, र मानव अधिकारको क्षेत्रमा प्रगतिको काम हुन सक्दैनथ्यो।

समाज सुधार, महिला अधिकार, जातिवादको अन्त्य, र मानव अधिकार जस्ता विषयहरूमा नास्तिक चेतनाले ठूलो योगदान पुर्‍याएको छ।

विज्ञानको प्रगतिमा नास्तिक चेतनाले धेरै मद्दत गरेको छ, किनकि यसले परम्परागत धर्म र अन्धविश्वासका विचारहरूलाई प्रश्न गर्ने संस्कार दियो। मानिसहरू आफ्नै विचार र स्वतन्त्रतामा सीमित हुन सक्थे, जसले गर्दा समाजमा विविधता र बहुलता कमी हुने थियो। धेरै अन्धविश्वासहरू अझै पनि समाजमा व्यापक हुन सक्थ्यो। मानिसहरूले परम्परागत रीतिरिवाज र विश्वासहरूलाई बिनाप्रश्न पालना गर्थे, जसले सत्तीप्रथा र नरबली जस्ता कूप्रथा कायमै रहने थिए। समाज सुधार, महिला अधिकार, जातिवादको अन्त्य, र मानव अधिकार जस्ता विषयहरूमा नास्तिक चेतनाले ठूलो योगदान पुर्‍याएको छ। यसको कमीले समाज सुधारको गति सुस्त बनाउने थियो।

नास्तिक व्यक्तिहरूलाई धार्मिक विश्वासमा निर्भर नगरी आफ्नो जीवनयापन गर्न, सोच्न, र निर्णय गर्न सक्ने योग्यता र क्षमता आवश्यक हुन्छ। नास्तिक हुनुको एउटा आधारभूत पक्ष तर्क र प्रमाणमा आधारित सोच हो। उनीहरू कुनै पनि विषयमा प्रमाणबिनाका मान्यता स्वीकार गर्दैनन् र कुनै धारणा वा विश्वासलाई वैज्ञानिक तरिकाले विश्लेषण गर्न सक्षम हुन्छन्। नास्तिकहरूले आफ्ना निर्णयहरू र मूल्यहरू आफैं परिभाषित गर्न सक्नुपर्छ। उनीहरू परम्परा, विश्वास, वा धर्मको आधारमा मात्र निर्भर हुँदैनन् र आफ्ना सिद्धान्त र नैतिकता आफैं निर्माण गर्न रुचाउँछन्।

नास्तिकहरूका लागि विज्ञानको महत्त्व धेरै हुन्छ, र उनीहरू प्रकृतिका नियमहरू वैज्ञानिक रूपमा बुझ्न चाहन्छन्। यसले गर्दा उनीहरू प्रकृति, ब्रह्माण्ड र अस्तित्वबारे वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट बुझ्न सक्षम हुन्छन्।नास्तिकहरूले नैतिकता धार्मिक ग्रन्थ वा भगवान्‌मा आधारित नभई मानवीय आधारमा तय गर्न रुचाउँछन्। उनीहरूले आफ्नो जिम्मेवारीलाई समाज, प्रकृति, र मानिसहरूप्रति ईमान्दार रहँदै निर्णय गर्नुपर्छ। नास्तिक हुनुको मतलब बाहिरी समर्थन वा आध्यात्मिक मार्गदर्शन बिना पनि जीवनलाई अनुशासनमा राख्न सक्नुपर्ने हुन्छ। उनीहरूले आफ्ना लक्ष्यहरूमा पुग्न आफ्नो दृढ इच्छाशक्ति र आत्म-प्रेरणा प्रयोग गर्नुपर्छ। नास्तिकहरू अन्य धर्म, दर्शन र विचारधाराप्रति खुला रहन्छन्। उनीहरूले आफूले मान्ने कुनै पनि धारणा सही नै हुनुपर्छ भन्ने सोच्दैनन्, बरु नयाँ तर्क र प्रमाणहरूलाई स्वीकृत गर्न तयार रहन्छन्।

नास्तिकहरूका लागि विज्ञानको महत्त्व धेरै हुन्छ, र उनीहरू प्रकृतिका नियमहरू वैज्ञानिक रूपमा बुझ्न चाहन्छन्। यसले गर्दा उनीहरू प्रकृति, ब्रह्माण्ड र अस्तित्वबारे वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट बुझ्न सक्षम हुन्छन्।

नास्तिकताका केही विशेषताहरु:

धर्ममा विश्वास नगर्ने: नास्तिकहरु कुनै विशेष धर्म, देवता वा धार्मिक सिद्धान्तमा विश्वास गर्दैनन्। उनीहरु प्रायः भौतिकवादी धारणा सहित वैज्ञानिक दृष्टिकोणलाई अपनाउँछन्।

वैज्ञानिक सोचको प्रवर्द्धन: नास्तिकहरु विज्ञानमा विश्वास गर्छन् र वस्तुनिष्ठ प्रमाणहरूमा आधारित व्याख्यालाई महत्त्व दिन्छन्। भौतिक जगत, मानव समाज र विज्ञानका सार्वभौम नियमको आधारमा विश्लेषण गर्छन्।

तर्कसंगत सोच: उनीहरु कुनै पनि कुरामा अन्धविश्वासभन्दा तर्क र प्रमाणमा विश्वास गर्छन्। उनीहरु धार्मिक र परम्परागत मान्यताहरुलाई तथ्य प्रमाण र तर्कको आधारमा हेर्छन्। ऐतिहासिक तथा पुरातात्त्विक प्रमाण नपुग्ने मिथकहरुलाई अन्धविश्वासको श्रेणीमा राख्छन्।

नास्तिकहरुका लागि धर्म व्यक्तिगत विश्वासको कुरा हो, धर्म मान्ने वा नमान्ने हरेक व्यक्तिलाई स्वतन्त्रता दिनुपर्छ।

स्वतन्त्र विचारधारा: उनीहरुले आफ्नो विचार आफैं बनाउन रुचाउँछन् र आजसम्मका वैज्ञानिक, दार्शनिक, समाजशास्त्री अध्यताहरुले गरेको वस्तुवादी र वैज्ञानिक खोजको आधारमा टेकी तथ्यहरुलाई थप समृद्ध पार्छन्। बाह्य धार्मिक वा सांस्कृतिक प्रभावको आधारमा रहेका अन्धविश्वासी मिथकलाई अस्वीकार गर्दछन्।

धर्म समाजको एक विकल्प: नास्तिकहरुका लागि धर्म व्यक्तिगत विश्वासको कुरा हो, धर्म मान्ने वा नमान्ने हरेक व्यक्तिलाई स्वतन्त्रता दिनुपर्छ। तर्कशील चेतनाको विकास नभएसम्म धर्मको अधिपत्य कायमै रहन्छ र धर्म कायम रहेसम्म अन्धविश्वास, पाखण्ड, भेदभाव, शोषण र सबैप्रकारका विकृतिहरु मौलाउदै जान्छ।

नैतिकता धर्मभन्दा फरक मान्ने: नास्तिकहरु नैतिकता र सामाजिक उत्तरदायित्वलाई धर्मबाट अलग मान्छन् र नैतिक बन्नको लागि धर्म आवश्यक छैन। नास्तिकहरु स्व-अनुशासन र उच्च नैतिकतालाई केन्द्रमा राखेर आफ्ना गतिविधि संचालन गर्दछन्।

प्रकृतिप्रेमी र पर्यावरणप्रति सचेत: प्रायःजसो नास्तिकहरु प्रकृति, पर्यावरण संरक्षण, जीव-जन्तु र वनस्पतिप्रति संवेदनशील हुन्छन् र यथार्थवादी जीवन जिउने प्रयास गर्छन्। प्रकृति र पर्यावरण संरक्षणका लागि जनचेतना जगाउछन् र भविष्य हुनसक्ने पर्यावरणीय असर र प्राकृति विपत्तिबारे  आफ्ना वस्तुसंगत तर्कहरु पेश गर्छन्।

मृत्युपछिको जीवनबारे अविश्वास : उनीहरु मृत्युपछि जीवन, पुनर्जन्म, वा आत्मा जस्ता अवधारणाहरुमा विश्वास गर्दैनन्। यस्ता अन्धविश्वासी कुराको डर देखाएर मानसिक गूलाम बनाउने कुराको सशक्त प्रतिवाद गर्छन्।

मानव अधिकारको पक्षपाती: नास्तिकहरु समता, समानता, स्वतन्त्रता र न्यायको पक्षमा बोल्छन् र वर्गीय, धार्मिक, जातीय, क्षेत्रीय, लिङ्गीय भेदभावको विरुद्ध आवाज उठाउछन्। समतामूलक समाज निर्माणका पक्षधर हुन्छन्।

खुला विचारधारा: उनीहरु सबै प्रकारका विचारहरुलाई सम्मान गर्छन्। सबै विचारहरु खुलेर सुन्ने, बुझ्ने र त्यसको तर्कसंगत समीक्षा गर्ने दृष्टिकोण राख्छन्। तथ्य र तर्कको आधारमा समर्थन या विरोध गर्दै वैज्ञानिक निष्कर्ष निकाल्दछन्।

नास्तिक बन्नुका फाइदाहरू

वैचारिक स्वतन्त्रता: नास्तिक बन्ने व्यक्तिहरू कुनै धार्मिक नियम वा परम्परागत सोचमा नबाधिएर स्वतन्त्र रुपमा आफ्नो विचार बनाउन सक्छन्, जसले रचनात्मकता र आलोचनात्मक चेतलाई बढावा दिन्छ। उनीहरु अन्धविश्वास र रुढीबादको विकल्पमा नयाँ विचार र विश्वदृष्टिकोण निर्माण गर्दछन्।

वैज्ञानिक दृष्टिकोण: नास्तिकहरू विज्ञान, तथ्य र प्रमाणमा विश्वास गर्छन्, जसले उनीहरूको निर्णय र सोचलाई व्यावहारिक बनाउँछ। यसले जीवनमा समस्याहरूको समाधानमा वैज्ञानिक दृष्टिकोण अपनाउन सहयोग पुर्‍याउँछ।

अन्धविश्वासबाट मुक्ति: नास्तिकहरूले विभिन्न प्रकारका अन्धविश्वासहरूलाई अस्वीकार गर्छन्, जसले उनीहरूको जीवनलाई अनावश्यक डर र भ्रान्तिहरूबाट मुक्त राख्छ। उनीहरु स्वर्गको आश र नर्कको त्रासबाट मुक्त हुन्छन्।

धार्मिक विभाजन र द्वन्द्वबाट टाढा: धर्ममा आधारित विभाजन वा धार्मिक कट्टरताबाट टाढा रहेर उनीहरूले समाजमा मेलमिलाप र सहिष्णुताको पक्षमा वकालत गर्छन्। धार्मिक र सबैखाले असमानता, विभेद र उत्पीडनको विरुद्धमा आवाज बुलन्द गर्छन्।

नैतिकता धर्मसंग नजोड्ने स्वतन्त्रता: नास्तिकहरूले नैतिक मूल्यमन्यताहरूलाई धर्मसँग जोडेर हेर्दैनन्। उनीहरूको लागि मानवता र नैतिकता समाजको भलाइको लागि हुने मूल्य हुन्। स्व-अनुशासन र उच्च नैतिक मूल्यमान्यतालाई मानवीय दायित्वभित्र राख्दछन्।

आर्थिक बचत: उनीहरु धर्महरूको नाममा गरिने पूजा-पाठ, दान-दक्षिणा-पुण्य आदिमा खर्च गर्दैनन्। नास्तिकहरूले यस्ता धार्मिक अनुष्ठानहरूमा आर्थिक स्रोत खर्च गर्नु पर्दैन, जसले उनीहरूको आर्थिक व्यवस्थापनमा सहयोग पुर्‍याउँछ। धार्मिक कार्यको सट्टामा उनीहरु गरिब, असहाय, वृद्धवृद्धाहरुलाई सहयोग गर्छन्।

धर्ममा आधारित अपराधबाट छुटकारा: नास्तिकहरूको लागि धर्मको नाममा गरिने कुनै प्रकारको अपराध वा हिंसा स्वीकार्य हुँदैन। यसले उनीहरूलाई नैतिकवान र शान्तिप्रेमी बनाउँछ। नरबली, पशुबली जस्ता कुसंस्कारविरुद्ध जनचेतना प्रवाह गरि समाजलाई सही दिशानिर्देश गर्दछन्।

समय बचत: धार्मिक क्रियाकलापमा समय खर्च नगर्दा उनीहरू आफ्नो समय व्यक्तित्व विकास, ज्ञानवृद्धि वा समाज सेवा जस्ता कार्यमा खर्च गर्न सक्छन्। जसको कारण समाजलाई चेतनशील र विवेकशील बनाउन सहयोग पुग्छ।

मनोवैज्ञानिक स्वतन्त्रता: धर्म र धर्मसंस्थामा नबाँधिएकाले उनीहरू आफ्नो जीवनको लक्ष्य र उद्देश्य आफ्नै रुचिअनुसार निर्धारण गर्न स्वतन्त्र हुन्छन्। धर्मले मानिसलाई मानसिक गुलाम बनाई मिथ्या र असत्य कुरालाई मान्न विवश बनाउछ।

नास्तिकहरू विज्ञान र तर्कमा आधारित भएकाले उनीहरूले वैज्ञानिक खोज, अनुसन्धान र प्रविधिको विकासलाई महत्त्व दिन्छन्। यसले समाजमा वैज्ञानिक ज्ञान र चेतनाको विकासमा सहयोग पुर्‍याउछ। यसले मानिसहरूलाई निःस्वार्थ सहयोग गर्न रुचाउँछन्।

मृत्युपछि जीवनको चिन्ताबाट मुक्ति: नास्तिकहरूले मृत्युपछि जीवनको बारेमा  चिन्ता गर्दैनन्। उनीहरू पूनर्जन्म, स्वर्ग, नर्क, पुण्य जस्ता कुराहरुमा विस्वास गर्दैनन्, जसले उनीहरूको मनोबल उच्च रहन र जीवनलाई वर्तमानमा सहजढंगले जीउन सहयोग पुर्‍याउँछ।

समग्रमा, नास्तिकहरू विज्ञान र तर्कमा आधारित भएकाले उनीहरूले वैज्ञानिक खोज, अनुसन्धान र प्रविधिको विकासलाई महत्त्व दिन्छन्। यसले समाजमा वैज्ञानिक ज्ञान र चेतनाको विकासमा सहयोग पुर्‍याउछ। यसले मानिसहरूलाई निःस्वार्थ सहयोग गर्न रुचाउँछन्। उनीहरूको परोपकारी कार्यहरूले समाजमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ, जसले गरिबी, स्वास्थ्य, र शिक्षाजस्ता समस्यामा सहयोग पुर्‍याउँछ।नास्तिकहरू मानव अधिकार र कानुनी समानताको समर्थक हुन्छन्। उनीहरूले धर्मका नाममा हुने विभेदपूर्ण कानुनहरूको विरोध गर्छन् र कानुनी सुधारको पक्षमा आवाज उठाउँछन्।

अन्त्यमा, नास्तिकहरूले समाजमा तार्किकता, वैज्ञानिकता, मानवता, र सहिष्णुताको प्रवर्द्धन गरेर सकारात्मक योगदान पुर्‍याउँछन्। यसले समाजलाई थप न्यायपूर्ण, समानतापूर्ण र प्रगतिशील समाज निर्माणमा सहयोग पुर्‍याउँछ।